Jeśli jeszcze nigdy wcześniej nie robiłeś/nie robiłaś sobie badania w kierunku HIV, warto o tym pomyśleć.
W Polsce takie testy można zrobić bezpłatnie i anonimowo – jest to możliwe w tzw. punktach konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), które znajdują się w ponad 20 największych miastach. Ich adresy oraz godziny pracy znaleźć można na stronie Krajowego Centrum ds. AIDS. Na badanie nie trzeba przychodzić na czczo, niepotrzebne jest skierowanie ani dokument tożsamości.
Kto powinien zrobić sobie badanie w kierunku HIV: każda osoba, która miała przynajmniej jeden kontakt seksualny niezabezpieczony prezerwatywą, każda osoba, która choć raz korzystała niesterylnych igieł i/lub strzykawek, każda osoba, która miała kontakt z krwią innej osoby, każda osoba, która po prostu chce zrobić sobie test na HIV. Badanie najlepiej wykonać 6 tygodni po sytuacjach opisanych powyżej.
W niektórych PKD dostępne są także badania w kierunku HCV (wirusowego zapalenia wątroby typu C) oraz kiły. Test w kierunku HIV można także wykonać w każdym laboratorium diagnostycznym. Jest on wtedy płatny (koszt od 30-40 zł w górę) i nie anonimowy – na wyniku będą Twoje dane.
Test na HIV wykonywany w PKD poprzedzony jest rozmową, która ma na celu oszacowanie ryzyka zakażenia i określenie, czy badanie można już wykonać. Rozmowa dotyczyć będzie możliwych dróg zakażenia – czyli życia seksualnego i/lub używania substancji psychoaktywnych (narkotyków). W jej trakcie można zadawać pytania dotyczące HIV, samego badania, profilaktyki, miejsc, gdzie można otrzyma pomoc i wsparcie. Nie każda osoba pracująca w punkcie mówi po rosyjsku czy ukraińsku, ale niektóre miejsca mają takich specjalistów. Warto to sprawdzić pisząc mejla z takim pytaniem. Natomiast wiele osób mówi po angielsku. Bez względu jednak na problemy z komunikacją, spotkasz tam z pewnością życzliwe osoby, które zrobią wszystko, żeby ci pomóc.
Podczas badania pobierana jest krew żylna, zwykle ze zgięcia w ramieniu. Na badanie nie trzeba przychodzić na czczo. Wynik jest do odbioru najczęściej na drugi dzień roboczy po badaniu, ewentualnie kilka dni później (gdy PKD nie jest czynny codziennie). W niektórych punktach wykonuje się tzw. szybkie testy. Krew pobierana jest z palca, zakrapla się nią specjalną płytkę i wynik jest po 15 minutach. Szybkie testy dają wiarygodną informację po 12 tygodniach od ryzyka.
Gdy wynik w kierunku HIV wyszedł dodatni a badanie było zrobione w PKD, to można je odkodować – to znaczy oznaczyć badanie anonimowe danymi osoby, do której wynik należy. Doradca dysponuje specjalnym dokumentem, na którym wpisze dane z dokumentu tożsamości (paszportu bądź dowodu osobistego) i na tej podstawie będzie można szybko zgłosić się do poradni. Doradca powie także, gdzie się należy zgłosić i wyjaśni jak wygląda leczenie. Może też zaoferować pomoc i wsparcie psychologiczne.
Informacja o zakażeniu jest jedną z tych, które wywracają świat do góry nogami. Wszystko jest inne, niż do tej pory. Pojawia się masa pytań, mnóstwo niepokoju, często lęku. Jest kilka rzeczy, o których warto wiedzieć, bo one pomogą przemyśleć ważne kwestie i zadbać o siebie najbardziej, jak to jest możliwe. Zakażenie HIV i choroba AIDS wciąż kojarzy się negatywnie. To zrozumiałe – każda choroba, zwłaszcza przewlekła, niepokoi i martwi.
Ale trzeba pamiętać o tym, że zakażenie HIV nie jest dziś śmiertelne, ma charakter przewlekły – to znaczy, że można z nim żyć i realizować się w różnych sferach życia (rodzinnej i rodzicielskiej, zawodowej, seksualnej itp.). Ważne jest, aby jak najszybciej zgłosić się poradni leczenia zaburzeń odporności. Zgłoszenie się do lekarza jest bardzo ważne – dzięki badaniom i konsultacjom zakażenie będzie „pod kontrolą”. Kolejna ważna rzecz, to odpowiedź na pytanie: Komu mam powiedzieć o zakażeniu? Wiele osób w pierwszym momencie, ze względu na poczucie odpowiedzialności, chce mówić prawie wszystkim.
To nie jest dobre rozwiązanie, choć są osoby, które na pewno powinny wiedzieć o zakażeniu. To partnerzy seksualni i oni również powinny się przebadać. Dlaczego nie mówić wszystkim? Bo zakażenie jest możliwe tylko w jasno określonych, konkretnych sytuacjach – codzienne życie, wspólne mieszkanie, praca, używanie tych samych naczyń itp. nie jest ryzykowne. Dobrze jest powiedzieć komuś o zakażeniu – ale trzeba też dobrze wybrać taką osobę, choć może to być trudne. Ona ma być wsparciem, a nie źródłem kolejnego stresu. Jest też wiele organizacji, osób i instytucji, które wspierają ludzi zakażonych. Są grupy wsparcia, zajęcia rozwojowe, pomoc psychologiczna – warto z tego korzystać.
Leczenie zakażenia HIV jest bezpłatne dla osób ubezpieczonych, ale nie odbywa się w każdej przychodni, dlatego trzeba będzie znaleźć odpowiednie miejsce.
Wszystkie osoby zakażone HIV, które nie mają możliwości kontynuowania leczenia antyretrowirusowego w swoim kraju albo nigdy wcześniej się nie leczyły, powinny zgłaszać się do poradni niedoborów odporności. Wizytę w nich zwykle umawia telefonicznie. Adresy i numery telefonów tych poradni są dostępne tutaj: aids.gov.pl/na-strone-glowna/Ukraina/. Można też napisać do Krajowego Centrum ds. AIDS, wysyłając wiadomość e-mail na adres: aids@aids.gov.pl.
Podczas wizyty w poradni potrzebna będzie dokumentacja medyczna z leczenia – jeśli oczywiście jest dostępna. Jeśli nie masz żadnych dokumentów i zaświadczeń, spróbuj przypomnieć sobie nazwę bądź nazwy przyjmowanych leków albo weź ze sobą opakowanie (jeśli je masz). Wszelkie inne dokumenty z leczenia także innych chorób mogą być przydatne – weź je ze sobą. Przed wizytą spisz sobie wszystkie pytania, jakie chciałbyś/chciałabyś zadać. W gabinecie lekarskim możesz niektóre z nich zapomnieć. Taka lista pozwoli ci zdobyć wszystkie informacje, jakich potrzebujesz, aby poczuć się bezpieczniej.
Jeśli przyjechałeś/przyjechałaś do Polski z Ukrainy po dniu 24 lutego 2022 roku i masz nadany numer PESEL, jesteś traktowany / traktowana jak osoba ubezpieczona i masz prawo do bezpłatnego leczenia na takich samych zasadach jak obywatele i obywatelki Polski, jednak nie dłużej niż do dnia 24 sierpnia 2023 roku. Jeśli w tym okresie wyjedziesz za granicę na ponad trzydzieści dni, tracisz prawo do legalnego pobytu w Polsce, w tym do korzystania ze świadczeń zdrowotnych (Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dziennik Ustaw z 2022 roku, poz. 583, art. 11).W Polsce ubezpieczenie zdrowotne obejmuje wszystkie osoby (także cudzoziemców), które są legalnie zatrudnione na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia lub umowy o dzieło, od których pracodawca odprowadza składki do ZUS, w tym składkę ubezpieczenia zdrowotnego.
Warto się upewnić, czy na pewno pracodawca płaci za ciebie składkę ubezpieczenia zdrowotnego. W tym celu wystarczy udać się do najbliższej przychodni lekarza rodzinnego (POZ), podać w rejestracji swój numer PESEL i spytać, czy ma się prawo do świadczeń zdrowotnych. Jeśli numer w systemie EWUŚ (Elektroniczna Weryfikacja Uprawnień Świadczeniobiorców) wyświetla się na czerwono, oznacza to, że dana osoba na dany moment nie ma ubezpieczenia i że najprawdopodobniej pracodawca albo nie płaci składek albo zalega z ich uiszczaniem, lub też istnieją nieprawidłowości w ewidencji, spowodowane błędnym zgłoszeniem do ZUS. W takiej sytuacji najlepiej skontaktować się z działem kadr pracodawcy i wyjaśnić sprawę.
Po dokonaniu odpowiedniej rejestracji w ZUS ze świadczeń zdrowotnych przysługujących osobie ubezpieczonej mogą korzystać także członkowie jej najbliższej rodziny (dzieci, małżonkowie, dziadkowie i rodzice pozostający we wspólnym gospodarstwie z osobą ubezpieczoną), jeśli nie są ubezpieczeni z innego tytułu. Dzieci do 18 roku życia mają prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych bez względu na to, czy rodzic jest ubezpieczony czy nie. Jeśli nie masz numeru PESEL, ale jesteś osobą legalnie zatrudnioną w Polsce to na podstawie danych z paszportu sprawdzisz swoje prawo do korzystania z opieki zdrowotnej w placówkach Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).
Jeśli nie pracujesz w Polsce, ale przybyłeś / przybyłaś do Polski po 24 lutego 2022 roku to na podstawie wbitej pieczęci wjazdowej Straży Granicznej po tym terminie, otrzymasz także bezpłatne świadczenie zdrowotne. Pacjenci objęci prawem do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych (niezależnie od tego czy pracują, mają PESEL lub rozliczają się na podstawie numeru paszportu), czy też nie pracują i korzystają z prawa do świadczeń jako uchodźcy wojenni, otrzymują recepty na leki refundowane tak jak osoby ubezpieczone w Polsce, tzn. część refundacji pokrywa NFZ, a za część ceny leku trzeba zapłacić w aptece. Leki antyretrowirusowe stosowane w terapii zakażenia HIV są bezpłatne.
